20 فیلم برتر دهه 1990 میلادی؛ ورود تازه نفس ها - تعطیلات رو

در ادامه نگاهی می اندازیم به 20 فیلم برتر آخرین دهه قرن بیستم میلادی:

1. شکستن امواج (Breaking the Waves)

• محصول: دانمارک/ 1996
• کارگردان: لارس فون تریه
• بازیگران: امیلی واتسون، استلان اسکاشگورد
• امتیاز راتن تومیتوز: 85 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 76 از 100

شکستن امواج پنجمین فیلم بلند کارگردان نام آشنای دانمارکی، لارس فون تریه، است. او فیلم را از روی فیلم نامه ای که خودش به همراه پتر ناماسن نوشته بود، ساخت. شکستن امواج، نخستین فیلم از سه گانه قلب طلایی فون تریه است؛ سه گانه ای که فیلم های پخمه ها (The Idiots)، محصول 1998 و رقصنده در تاریکی (Dancer in the Dark)، محصول 2000، قسمت های دوم و سوم آن هستند.

شکستن امواج، امیلی واتسون را به نامزدی اسکار و گلدن گلوب رساند و توانست علاوه بر نامزدشدن در زمینه بهترین فیلم درام گلدن گلوب، جایزه بزرگ جشنواره کن 1996 را هم به دست آورد.

2. رفقای خوب (Goodfellas)

• محصول: آمریکا/ 1990
• کارگردان: مارتین اسکورسیزی
• بازیگران: ری لیوتا، رابرت دنیرو
• امتیاز راتن تومیتوز: 96 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 90 از 100

فیلم نامه رفقای خوب را اسکورسیزی و نیکولاس بیگلی براساس کتاب ویسگی از بیگلی نوشته اند و تصویربرداری آن را مایکل بالهاوس انجام داده است. در رفقای خوب، اسکورسیزی داستان زندگی هنری هیل، گنگستر ترسناکی را روایت می کند که گنگسترشدن را بهتر از رئیس جمهورشدن می داند. رفقای خوب توانست 5 نامزدی اسکار به دست آورد و در رشته بهترین بازیگر نقش مکمل مرد برای جو پشی اسکار را به ارمغان بیاورد. فیلم با بودجه 25 میلیون دلاری ساخته شد و توانست به فروش 47.1 میلیون دلاری دست پیدا کند.

3. داستان عامه پسند (Pulp Fiction)

• محصول: آمریکا/ 1994
• کارگردان: کوئنتین تارانتینو
• بازیگران: جان تراولتا، ساموئل ال. جکسون
• امتیاز راتن تومیتوز: 92 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 94 از 100

منتقدان، روایت غیرخطی فیلم نامه تارانتینو و آواری را یکی از نقاط عطف تاریخ فیلم نامه نویسی می دانند. داستان عامه پسند را تارانتینو به نام دومین فیلم خود پس از سگ های انباری (Reservoir Dogs) کارگردانی کرد و توانست برای آن نامزد بهترین کارگردانی اسکار، بفتا و گلدن گلوب شود. در جایگاه فیلم نامه نویس، داستان عامه پسند سومین فیلم نامه سینمایی تارانتینو است و او توانست به واسطه آن، اسکار، بفتا و گلدن گلوب بهترین فیلم نامه را به کارنامه خود اضافه کند. هم چنین داستان عامه پسند توانست نخل طلای جشنواره کن سال 1994 را هم از حریفان برباید.

4. خط باریک سرخ (The Thin Red Line)

• محصول: آمریکا/ 1998
• کارگردان: ترنس مالیک
• بازیگران: شان پن، جیمز کاویزل
• امتیاز راتن تومیتوز: 80 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 78 از 100

مالیک فعالیت سینمایی حرفه ای خود را از سال 1973 و با فیلم زمین های لم یزرع (ٰBadlands) شروع کرد. دومین فیلم مالیک پنج سال پس از فیلم نخستش ساخته شد و روزهای بهشت (Days of Heaven) نام گرفت. پس از آن مالیک بیست سال از سینما دور ماند و سال 1998 با یکی از بهترین فیلم های کارنامه خود به سینما بازگشت. فیلم نامه خط باریک سرخ را ترنس مالیک براساس رمانی به همین نام از جیمز جونز نوشته است و تصویربرداری فیلم را جان تول انجام داده است.

خط باریک سرخ در 7 رشته نامزد اسکار شد، اما تمام آن ها را به رقیبان واگذار کرد. فیلم با بودجه 52 میلیون دلاری ساخته شد و در گیشه به فروش 98.1 میلیون دلاری دست یافت.

5. مگنولیا (Magnolia)

• محصول: آمریکا/ 1999
• کارگردان: پل توماس اندرسن
• بازیگران: تام کروز، فیلیپ سیمور هافمن
• امتیاز راتن تومیتوز: 83 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 77 از 100

سومین فیلم کارنامه درخشان پل توماس اندرسن را رابرت السویت فیلم برداری کرده است. اندرسن، پیش از هرچیز، منطق را کنار می گذارد و منطق مخصوص جهانیی که خودش خلق می کند را به مخاطب می قبولاند. مگنولیا روایت هایی گوناگون را با هوشمندی کامل به هم پیوند می زند و در نتیجه شاهکاری را در تاریخ سینما ثبت می کند که هرگز از فکر سینمادوستان پاک نخواهد شد. مگنولیا توانست 3 نامزدی اسکار به دست آورد؛ رشته های بهترین بازیگر نقش مکمل مرد برای تام کروز، بهترین فیلم نامه غیراقتباسی برای پل توماس اندرسن و بهترین ترانه، ایمی من برای آهنگ مرا نجات بده.

6. مخمصه (Heat)

• محصول: آمریکا/ 1995
• کارگردان: مایکل مان
• بازیگران: رابرت دنیرو، آل پاچینو
• امتیاز راتن تومیتوز: 87 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 76 از 100

نخستین چیزی که درباره مخمصه به فکر متبادر می شود، گنجیدن دو پادشاه به نام های رابرت دنیرو و آل پاچینو در یک اقلیم است؛ رویارویی ای که بسیاری از سینمادوستان سال ها منتظر آن بودند. مایکل مان که نویسنده و به همراه آرت لینسون تهیه کننده فیلم هم بود، در پنجمین تجربه کارگردانی خود به سراغ داستانی جنایی رفت که در آن دنیرو جنایتکار و پاچینو پلیس است. فیلم با بودجه 60 میلیون دلاری ساخته شد و در گیشه به فروش 187.4 میلیون دلاری رسید.

7. جی اف کی (JFK)

• محصول: آمریکا/ 1991
• کارگردان: الیور استون
• بازیگران: کوین کاستنر، کوین بیکن
• امتیاز راتن تومیتوز: 84 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 72 از 100

فیلم به بررسی چگونگی ترور جان اف کندی می پردازد و کاستنر در آن نقش بازپرس بخش قضایی را ایفا می کند. استون فیلم نامه را به همراه زاکاری اسکلار از روی کتاب در دادگاه قاتلان جیم گریسون نوشته است، تصویربرداری فیلم برعهده رابرت ریچاردسون بوده است و موسیقی آن را جان ویلیامز ساخته است.

جی اف کی توانست در 8 رشته نامزد اسکار شود و در دو رشته بهترین تصویربرداری و بهترین تدوین، اسکار را به ترتیب برای رابرت ریچاردسون و جان هاتشینگ و پیترو اسکالیا به ارمغان بیاورد. ای. کیتمن هو و استون فیلم را با بودجه 40 میلیون دلاری تهیه کردند و فیلم در گیشه توانست به فروش 205.4 میلیون دلاری دست پیدا کند.

8. شب های عیاشی (Boogie Nights)

• محصول: آمریکا/ 1997
• کارگردان: پل توماس اندرسن
• بازیگران: مارک والبرگ، فیلیپ سیمور هافمن
• امتیاز راتن تومیتوز: 93 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 85 از 100

دومین فیلم اندرسن که به این فهرست راه پیدا کرده است، فیلمی است که او پیش از مگنولیا ساخته است. فیلم نامه شب های عیاشی را خود اندرسن نوشت، تصویربرداری آن را رابرت السویت انجام داد و موسیقی آن را مایکل پن ساخت. شب های عیاشی پیروز شد 3 نامزدی اسکار به دست آورد، گلدن گلوب بهترین بازیگر نقش مکمل را به کارنامه برت رینولدز اضافه کند و با بودجه 15 میلیون دلاری، به فروش 43.1 میلیون دلاری دست یابد.

9. مرد مرده (Dead Man)

• محصول: آمریکا/ 1995
• کارگردان: جیم جارموش
• بازیگران: جانی دپ، گری فارمر
• امتیاز راتن تومیتوز: 71 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 62 از 100

ششمین فیلم جارموش هجویه ای است بر ژانر وسترن سینمای کلاسیک آمریکا. فیلم نامه مرد مرده را خود جارموش نوشته و تصویربرداری سیاه و سفید درخشان آن را رابی مولر انجام داده است. این فیلم جارموش هم مانند بسیاری دیگر از فیلم هایش چند سال پس از اکران تبدیل به فیلمی کالت شد که طرفداران مخصوص خود را در سرتاسر جهان پیدا کرد.

10. چانگ کینگ اکسپرس (Chungking Express)

• محصول: هنگ کنگ/ 1994
• کارگردان: وونگ کار-وای
• بازیگران: بریجیت لین، تونی لیانگ چائو-وی
• امتیاز راتن تومیتوز: 89 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 78 از 100

در این فیلم وونگ کار-وای دو روایت غیرمرتبط به هم را به استادانه ترین شکل ممکن به تصویر می کشد. کار-وای در رابطه با فیلم می گوید: زمانی که کاری برای انجام دادن نداشتم، تصمیم گرفتم چانگ کینگ اکسپرس را بر حسب غرایزم بسازم او در جایی دیگر در رابطه با جهت ساخت فیلم می گوید: وقتی شروع به فیلمبرداری کردیم، هنوز فیلم نامه را تکمیل نکرده بودم. ما به ترتیب شروع به تصویربرداری کردیم. قسمت اول، در طول شب اتفاق می افتد. مابقی داستان را در یک روز نوشتم

تصویربرداری فیلم برعهده کریستوفر دویل و اندرو لائو بوده است، موسیقی آن را فرانکی چان و روئل ای. گارسیا ساخته اند و ویلیام چانگ، کای کیت-وای و کونگ چی-لیانگ تدوین آن را انجام داده اند.

11. فارگو (Fargo)

• محصول: آمریکا/ 1996
• کارگردان: جوئل کوئن
• بازیگران: فرانسیس مک دورمند، ویلیام اچ. میسی
• امتیاز راتن تومیتوز: 94 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 85 از 100

مگر می شود از دهه 1990 میلادی حرف زد و از یکی از طلایی ترین برادران تاریخ سینما نامی به میان نیاورد؟ فیلم نامه فارگو را برادران کوئن باهم نوشتند، ایتن آن را تهیه کرد و جوئل کارگردانی آن را برعهده گرفت. تصویربرداری درخشان فارگو برعهده راجر دیکینس افسانه ای بوده و موسیقی آن را کارتر برول ساخته است. فارگو 7 نامزدی اسکار به دست آورد و در دو مورد آن ها، بهترین بازیگر نقش اصلی زن و بهترین فیلم نامه غیراقتباسی، توانست اسکار را به خانه ببرد.

فارگو هم چنین توانست جایزه بهترین کارگردانی را هم از جشنواره کن سال 1996 دریافت کند. فارگو نه تنها از نظر منتقدان فیلمی پیروز بود و در فصل جوایز خوش درخشید، بلکه در گیشه هم پیروز بود و با بودجه 7میلیون دلاری، توانست به فروش 60.6 میلیون دلاری دست پیدا کند.

12. چشمان کاملا بسته (Eyes Wide Shut)

• محصول: آمریکا/ 1999
• کارگردان: استنلی کوبریک
• بازیگران: تام کروز، نیکول کیدمن
• امتیاز راتن تومیتوز: 75 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 68 از 100

نمی توان بهترین فیلم های یک دهه ، طی فعالیت استنلی کوبریک را فهرست کرد و فیلمی از او را در فهرست ندید. چشمان کاملا بسته، آخرین فیلم کارنامه بی نظیر استنلی کوبریک است که پس از فوت او در آمریکا اکران شد. چشمان کاملا بسته را کوبریک 12 سال بعد از پانزدهمین فیلم خود به نام کارگردان، غلاف تمام فلزی (Full Metal Jacket)، ساخت. فیلم برداری چشمان کاملا بسته 400 روز پیاپی به طول انجامیده است و فیلم از این جهت نام خود را در کتاب رکوردهای جهانی گینس ماندگار کرده است.

13. باشگاه مبارزه (Fight Club)

• محصول: آمریکا/ 1999
• کارگردان: دیوید فینچر
• بازیگران: برد پیت، ادوارد نورتون
• امتیاز راتن تومیتوز: 79 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 66 از 100

چهارمین فیلم کارنامه دیوید فینچر یکی از شاهکارهای درام-روانشناختی تاریخ سینما است. فینچر در باشگاه مبارزه که فیلم نامه آن را جیم اوهلز براساس کتابی به همین نام از چاک پالینیک نوشته است، داستان شخص بی نامی را روایت می کند که به طور ناخواسته و در پی پیدا کردن درمانی برای بی خوابی وارد ماجراهایی کشنده و خطرناک می شود.

فیلم برداری باشگاه مبارزه را جیم کرونن وث برعهده داشته است و موسیقی آن را برادران داست ساخته اند. فیلم با بودجه 63 میلیون دلاری ساخته شد و توانست در گیشه به فروش 101.2 میلیون دلاری دست پیدا کند.

14. لبوفسکی بزرگ (The Big Lebowski)

• محصول: آمریکا/ 1998
• کارگردان: برادران کوئن
• بازیگران: جف بریجز، جان گودمن
• امتیاز راتن تومیتوز: 83 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 71 از 100

بازهم برادران کوئن، بازهم راجر دیکینس و بازهم کارتر برول. یک هم نامی ساده باعث بروز وقایعی دیوانه کننده در زندگی جف لبوفسکی، ملقب به دود (Dude)، می شود. لبوفسکی بزرگ را خود برادران کوئن با بودجه 15 میلیون دلاری تهیه کردند و فیلم در گیشه توانست به فروش 46.7 میلیون دلاری دست پیدا کند. پس از اکران فیلم، دود و فیلمی که سرگذشت چند روز از زندگی او را روایت می کرد، تبدیل به فیلمی کالت شد که هرساله هم چنان بر طرفدارانش اضافه نموده می شود. آن ها مکتبی مخصوص به خود هم دارند که دودیسم نامیده می شود.

15. فهرست شیندلر (Schindlers List)

• محصول: آمریکا/ 1993
• کارگردان: استیون اسپیلبرگ
• بازیگران: لیام نیسون، ریف فاینز
• امتیاز راتن تومیتوز: 98 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 94 از 100

فیلم نامه فهرست شیندلر را استیون زایلیان براساس رمان کشتی شیندلر از توماس کنیلی نوشته است. فیلم، داستان مرد بازرگانی را روایت می کند که در پی کسب سود از جامعه جنگ زده، عضو حزب نازی می شود، اما به تدریج تصمیم می گیرد کاری بزرگ تر از ثروت اندوزی انجام دهد. فیلم برداری فهرست شیندلر را یانوش کامینسکی انجام داده است و موسیقی ماندگار آن را جان ویلیامز ساخته است.

فیلم در 12 بخش مختلف نامزد اسکار شد و در 7 مورد از آن ها توانست اسکار را به خانه ببرد؛ بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین فیلم نامه اقتباسی، بهترین موسیقی متن، بهترین تدوین، بهترین تصویربرداری و بهترین طراحی صحنه. فهرست شیندلر در بفتا و گلدن گلوب هم توانست پیروزیت های خود را تکرار کند و به ترتیب 7 پیروزی از 13 نامزدی و 3 پیروزی از 6 نامزدی در این جشنواره ها را به نام خود ثبت کند.

16. سه رنگ: آبی (Trois Couleurs: Bleu)

• محصول: فرانسه/ 1994
• کارگردان: کریشتوف کیشلوفسکی
• بازیگران: ژولیت بینوش، بنوآ رژان
• امتیاز راتن تومیتوز: 98 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 85 از 100

کیشلوفسکی در دوازدهمین تجربه کارگردانی خود به سراغ ساخت اولین قسمت سه گانه ای رفت که تبدیل به یکی از بهترین سه گانه های تاریخ سینما شد. موسیقی به یادماندنی نخستین قسمت از سه گانه رنگ های کیشلوفسکی را آهنگساز لهستانی، زبیگنیف پرایزنر، ساخته است و تصویربرداری خیره کننده آن را اسواوومیر ایجاک انجام داده است.

سه رنگ: آبی توانست از جشنواره فیلم ونیز سال 1993 شیر طلایی، جام ولپی بهترین بازیگر زن و جایزه بهترین تصویربرداری را به دست آورد.

17. مالکوم ایکس (Malcolm X)

• محصول: آمریکا/ 1992
• کارگردان: اسپایک لی
• بازیگران: دنزل واشنگتن، آنجلا باست
• امتیاز راتن تومیتوز: 89 از 100

همان طور که از نام فیلم برمی آید، فیلم داستان زندگی فعال سیاه پوست و مسلمان آفریقایی-آمریکایی، مالکوم ایکس، را روایت می کند. فیلم نامه این فیلم را اسپایک لی به همراه آرنولد پرل و جیمز بالدوین براساس خودزندگی نامه مالکوم ایکس، به قلم خود مالکوم ایکس و آلکس هیلی، نوشته اند. فیلم در دو رشته بهترین بازیگر نقش اصلی مرد و بهترین طراحی لباس نامزد اسکار شد، سومین نامزدی دنزل واشنگتن در گلدن گلوب را برای او به همراه آورد و هم چنین خرس نقره ای جشنواره برلین را به کارنامه وی اضافه نمود.

18. پیانو (The Piano)

• محصول: استرالیا/ 1993
• کارگردان: جین کمپیون
• بازیگران: هالی هانتر، هاروی کایتل
• امتیاز راتن تومیتوز: 90 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 89 از 100

پیانو را جین کمپیون در 39 سالگی کارگردانی کرد و توانست نام خود را در فکر تاریخی سینما ثبت کند. کمپیون با پیانو توانست 8 نامزدی اسکار به دست آورد و یک اسکار فیلم نامه غیراقتباسی به کارنامه خودش، یک اسکار بازیگری به کارنامه هالی هانتر و یک اسکار بازیگری به کارنامه آنا پاکوین 11 ساله اضافه کند. پیانو توانست در جشنواره فیلم کن هم بدرخشد و علاوه بر جایزه بهترین بازیگر زن برای هالی هانتر، نخل طلا را هم از این جشنواره به دست آورد.

19. سه رنگ: قرمز (Trois Couleurs: Rouge)

• محصول: فرانسه/ 1994
• کارگردان: کریشتوف کیشلوفسکی
• بازیگران: ایرن ژاکوب، بنوا رژآن
• امتیاز راتن تومیتوز: 100 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 100 از 100

دومین فیلم از کیشلوفسکی که به این فهرست راه پیدا کرده است، سومین قسمت از سه گانه رنگ های او است. موسیقی این قسمت را هم مانند دو قسمت پیشین زبیگنیف پرایزنز ساخته است. این قسمت از سه گانه کیشلوفسکی که آخرین فیلم کارنامه هنری پربار او به نام کارگردان هم هست، توانست برای او یک نامزدی اسکار در رشته بهترین کارگردانی و یک نامزدی مشترک همراه با کشیشتف پیسیویچ در رشته بهترین فیلم نامه نویسی غیراقتباسی به ارمغان آورد. پیترو سوبوچینسکی فیلم بردار هم توانست با این فیلم یک نامزدی اسکار به کارنامه خود اضافه کند.

20. سکوت بره ها (The Silence of the Lambs)

• محصول: آمریکا/ 1991
• کارگردان: جاناتان دمی
• بازیگران: جودی فاستر، آنتونی هاپکینز
• امتیاز راتن تومیتوز: 96 از 100
• امتیاز متاکریتیک: 85 از 100

سکوت بره ها یکی از فیلم هایی است که توانسته پنج جایزه اصلی اسکار را به دست آورد؛ بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین فیلم نامه، بهترین بازیگر نقش اصلی زن و بهترین بازیگر نقش اصلی مرد. پیش از سکوت بره ها تنها فیلم های یک شب رخ داد (It Happened One Night) و دیوانه از قفس پرید (One Flew Over the Cuckoos Nest) توانسته بودند به این رکورد دست پیدا کنند.

سکوت بره ها با بودجه 19 میلیون دلاری ساخته شد و توانست در گیشه به فروش 272.7 میلیون دلاری دست پیدا کند.

منبع: the cinema archives