درمان وسواس فکری با روش درمانی مواجهه - تعطیلات رو

خبرنگاران | سرویس روانشناسی - تصور کنید که مجبور باشید 5 بار پشت سرهم دست هایتان را بشویید تا به اندازه کافی برای رفتن به رخت خواب احساس تمیزی کنید، یا چندین بار قبل از ترک خانه اجاق گاز را چک کنید تا بالاخره قانع شوید که واقعا خاموش است! زندگی خود را در حالی تصور کنید که غرق در تفکرات و تصاویر ناخواسته ای هستید که سلامت زندگی و روان شما را زیر سوال می برند. چه احساسی پیدا می کنید اگر ذهنتان با افکار وسواس گونه بمباران گردد و شما را مجبور به اقدام کردن در راستای آن ها کند؟ همه این ها را در حالی در نظر بگیرید که برای زندگی عادی و متعادل روزمره خود، برای شغل بهتر، برای رابطه ای آرامش بخش در کوشش هستید. چه احساسی دارید؟ شاید شما کسی را بشناسید که اینگونه احساس می نماید یا شاید خودتان همچین چیزی را تجربه می کنید. اگر پاسخ بله است باید بگوییم که شما تنها نیستید.

در صورتی که مطالعه قسمت خاصی از این مطلب مد نظر شماست، با انتخاب عناوین زیر، به موضوع دلخواه خود برسید:

• وسواس فکری و رفتاری چیست؟
• علائم وسواس فکری
• درمان وسواس فکری

وسواس فکری و رفتاری چیست؟

اولین قدم در درمان وسواس فکری شناخت هرچه بهتر آن است. بنیاد بین المللی OCD این بیماری را نوعی اختلال اضطراب معرفی می نماید که در آن فرد در یک چرخه فکری وسواس گونه (افکار ناخواسته، اعتراضی، احساساتی که به شدت استرس زا هستند) و رفتار های اجباری (رفتار هایی که از فرد سر میزند تا از شر افکار وسواسی و اضطراب ناشی از آن ها خلاص گردد) گرفتار می گردد.

زمانی که یک فرد به وسواس فکری مبتلا باشد، به نظر می رسد که سیستم هشدار در مغز وی، دچار مشکل می گردد و او خطری را می بیند که ممکن است اصلا وجود نداشته باشد. آن ها ممکن است افکار مزاحم یا غیرمنطقی را تجربه نمایند و در اقداماتی اجباری و بسیار جدی در راستای این افکار گرفتار شوند تا احساس اضطرابشان را تسکین دهند و مطمئن شوند همه چیز درست پیش می رود.

علائم وسواس فکری

علائم و نشانه های وسواس فکری اضطراب گونه هستند. افکار ناخوشایند می توانند مانند نگرانی بسیار شدید درباره آلودگی ذهن فرد را درگیر نمایند؛ برای مثال میکروب های موجود روی این دستگیره می توانند به تمام آشپزخانه سرایت نمایند. باید فورا آن را تمیز کنید. شما باید دوباره لباستان را هم بشویید، چون با آن به دستگیره آلوده دست زدید. یا اینکه آیا در خانه را باز گذاشتم؟ آیا پایم را روی چیزی در خیابان گذاشتم؟ و یا افکار ممکن است به شکل تصاویر آزار دهنده خشن، جنسی یا ترس از آسیب زدن به خودتان یا دیگران پدیدار شوند؛ اگر آن چاقو را بردارم و به کسی آسیب بزنم چه؟. یا نگرانی های بیش از حد در رابطه با سلامتی: این زائده روی بازوی تو حتما سرطان است! یا ممکن است شما را به دام کمال گرایی بیندازند؛ همه چیز باید کاملا منظم و متقارن روی میز چیده شده و رومیزی نباید ذره ای چروک داشته باشد.

افراد مبتلا به وسواس فکری اغلب ترس مفرطی از احساس گناه و تعهد دارند. آن ها مدام نگران هستند و فکر می نمایند کار های خاصی باید انجام دهند تا از خودشان و دیگران محافظت نمایند. در مطالعه اخیر دانشگاه واترلو، برندا چیانگ به این نتیجه رسید که: افراد مبتلا به وسواس فکری، همیشه از احساس مسئولیت شدیدی رنج می برند... آن ها اغلب فکر می نمایند که مسئول یک کار بد هستند، یا اگر پیروز به انجام کاری نشوند بابت آسیب های ناشی از آن مسئولند.

این احساس زجر و گرفتاری در مبتلایان به وسواس فکری زمانی تشدید می گردد که آن ها مجبور به انجام کاری هستند. این اجبار می تواند ذهنی یا فیزیکی باشد و یا در رفتار هایی مثل تمیز کردن افراطی، آنالیز های مداوم (مثلا چک کردن گاز برای چندین بار متوالی) و یا تکرار کاری نمود پیدا کند. فرد ممکن است در چرخه ای مثل شستن یک شی بار ها و بار ها یا شستن دست تا زمانی که ترک بردارد گیر بیافتد. آن ها ممکن است بار ها به به خانه برگردند تا مطمئن شوند در ها قفل هستند، چراغ ها خاموش هستند و غیره. یا مثلا در شمارش، ضربه زدن و یا تکرار بعضی اعمال به تعداد دفعات خاصی حساس باشند. این اجبار در کار ها ممکن است ذهنی باشند؛ مثلا تکرار پشت سرهم یک سری اطلاعات برای اینکه اطمینان حاصل گردد چیزی کم و کسر نیست یا کسی در خطر نیست. یا آن ها ممکن است در ذهنشان کوشش نمایند افکارشان را کنترل نمایند و بخواند تصویری بد را با یک تصویر خوب جایگزین نمایند یا اصرار داشته باشند تا عدد خاصی در ذهنشان بشمرند.

این علائم و نشانه ها انرژی فرد مبتلا را می گیرند. آن ها ممکن است خودشان متوجه رفتار ها و فکر های غیرعادی خود بشوند، اما در این چرخه گرفتار شده اند و هیچ راه فراری ندارند. این افراد حتی ممکن است کوشش نمایند وسواس خود را پنهان نمایند که این خود باعث سخت تر شدن کار ها می گردد.

درمان وسواس فکری

فرد مبتلا به وسواس فکری یک سیستم هشدار دهنده در ذهن خود دارد که او را از خطر هایی که وجود خارجی ندارند می ترساند، زمانی که شخص تسلیم اجبار این سیستم گردد اوضاع خراب می گردد. وقتی که او به این آژیر خطر توجه می نماید و پاسخ می دهد، به مغز خود یاد می دهد که این سیگنال ها مهم هستند. اما اگر در مقابل این هشدار های دروغین بایستند، به طور موقف دچار اضطراب و نگرانی تشدید شده می شوند، اما این آژیر خطر ساکت می گردد. اینجاست که مغز دیگر فکر نمی نماید این هشدار ها مهم هستند و کمتر آن ها را اعلام می نماید. درواقع فرد مبتلا به وسواس فکری باید فکر خود را تغییر دهد و قدرت این کار را دارد.

برای انجام این کار، این بیماران باید درمان درست را پیدا نمایند. متاسفانه، زمانی که فرد مبتلا به دنبال راه های درمان وسواس فکری می رود، فقدان آموزش و تخصص کافی در میان پزشکان و روانشناسان گاهی به تشخیص اشتباه یا ناقص منجر می گردد. اما به هرحال خبر خوب این است که امروزه راه های بسیار خوب و ویژه ای برای درمان وسواس فکری وجود دارد. این روش های درمانی با متد های سنتی و گفتاری متفاوتند و قادر هستند زندگی این افراد را به طور کامل تغییر دهند.

روش درمانی مواجهه و بازداری از پاسخ ((Exposure Response Prevention Therapy (EPR)، یک روش درمان رفتاری-شناختی است که در آن بیماران به طور مکرر در معرض خطرات ساختگی قرار می دهند تا ترسشان را آزمایش نمایند. برای مثال، یک بیمار که از آلودگی می ترسد، کف حمام خانه را لمس می نماید بدون آنکه دستهایش را بشوید. یا کسی که مدام همه چیز را چندین بار چک می نماید، خانه را بدون هیچگونه آنالیز ترک می نماید. هنگامی که آن ها در معرض این شرایط قرار می گیرند، یاد می گیرند که اضطراب حاصل از افکار وسواس گونه خود را تحمل نمایند و همزمان از درگیر شدن در رفتار های وسواسی اجباری اجتناب می نمایند تا ناراحتی هایشان به مرور تسکین یابد.

شرایطی که بیمار در معرض آن قرار می گیرد، از لحاظ میزان ترسناک بودن برای بیمار، رتبه بندی می شوند و از کمتر به بیشتر به تدریج افزایش پیدا می نماید. این روش درمان وسواس فکری تا به امروز برای بسیاری موثر بوده و زندگیشان را تحت تاثیر قرار داده است.

همه افراد شایسته یک زندگی خوب هستند. همینطور که بیشتر درباره وسواس فکری یاد می گیرید، خوب است که این پیغام امید بخش را به کسانی که از این بیماری وسواس رنج می برد برسانیم و به آن ها بگوییم که تنها نیستند و درمان وسواس فکری امکان پذیر است. آن ها می توانند زندگی بهتری داشته باشند و زندگیشان را پس بگیرند.

شما نیز اگر تجربه ای در این زمینه دارید آن را به وسیله بخش ارسال نظر با ما و سایر کاربران خبرنگاران در میان بگذارید.

برگرفته از: وبسایت psychologytoday