نقش موزه ها در توسعه گردشگری
به گزارش تعطیلات رو، بسیاری از مردم از موزه ها دوری می نمایند، چون انگاره ذهنی آن ها از موزه به مکانی خسته نماینده خلاصه می گردد. برخی از افراد نیز مشتریان یک بار مصرف موزه ها هستند، یعنی یک بار مراجعه به موزه و بازدید از اشیای موزه را کافی می دانند چون فکر می نمایند که هرچند بار دیگر که به موزه مراجعه نمایند همان اشیا و همان توضیحات را خواهند دید و شنید.
بهترین تجربه سفر را به سفر به کانادا تجربه کنید و با مجری مستقیم تورهای کانادا بهترین برنامه سفر را برای خود انتخاب کنید.
در گذشته وظیفه اصلی موزه ها در جمع آوری و حفاظت از اشیا خلاصه می شد، اما امروز این مسئولیت به ارائه خدمات به بازدیدکنندگان تغییریافته و تمرکز اصلی موزه ها به ارائه تجربیات، خدمات و آموزش به بازدیدکنندگان اختصاص یافته است.
تلقی جدید از موزه تنها به عنوان انباری برای اشیا نیست، بلکه کارگاهی آموزشی است و حتی اصلی ترین وظیفه آن ایجاد تجربیات جالب و به یاد ماندنی برای بازدیدکنندگان است.
انتخاب و گسترش بازار هدف و مخاطبان برای موزه به یک استراتژی یا طرز فکر تبدیل شده و هدف موزه داری تقویت روابط با مخاطب عام، ارائه خدمات بهتر و در نهایت افزایش ارزش اجتماعی موزه است. موزه ها یکی از محصولات جهانگردی هستند. محصول می تواند کالا، خدمات، ایده، تجربه یا مانند موزه ها ترکیبی از آن ها باشد. کالاهای فیزیکی مانند اشیای در معرض نمایش در موزه ها، ساختمان و بنای موزه، معماری موزه، گیاهان، گل ها و درختان است . خدمات ارائه شده توسط راهنمایان موزه و رویدادهای برگزارشده در موزه در بخش خدمات محصول موزه دسته بندی می شوند.
انگاره ذهنی موزه از ترکیب عناصر فیزیکی و خدمات ارائه شده در آن ایجاد می شود. تجربه بازدیدکننده از موزه این تصویر ذهنی را می سازد که می تواند یادآور زیبایی، هیجان، آرامش، ارزش هنری و... باشد، در حقیقت ترکیب کالاهای فیزیکی، خدمات و رویدادها انگاره ذهنی از یک موزه را تداعی می کنند. این تجربه می تواند خوشایند و دلپذیر و جالب توجه یا خسته کننده و نچسب باشد. از آنجا که هسته اصلی محصول موزه یعنی اشیای در معرض نمایش غیرقابل تغییر است، موزه ها برای غنی سازی تجربه بازدیدکنندگان هر روز بیشتر به خدمات تکمیلی روی می آورند.
آن چه موزه ها به دنبال آن هستند تغییر انگاره ذهنی مخاطبان از مکان هایی خسته کننده، رنگ و رورفته و شخصی به مکان هایی پویا، مشارکتی و آموزشی است. حال پرسش اصلی این است که چه فعالیت هایی را در مورد موزه های استان فارس می توان در سطح استان تعریف کرد تا موجب مشارکت و تعامل بیشتر و دل پذیرتر جهانگردان داخلی و خارجی ورودی به استان فارس شود؟ شاید پاسخ اصلی به این پرسش را بتوان در واژه جهانگردی تجربه محور جست وجو کرد.
جهانگردی تجربه محور با مشارکت بالای جهانگردان در فعالیت های جهانگردی انجام می شود، به این نحو که جهانگردان خود به طور مستقیم با فرآیندهای بومی و عناصر زندگی محلی، فرهنگ، هنر، مراسم و آئین ها و به طور کل عناصر مختلف فرهنگ جامعه میزبان درگیر شده و در انجام آن مشارکت می کنند. تجربه جهانگرد از سه عنصر لذت، تحریک و تسلط تشکیل می شود.
لذت میزان احساس خوب، شادی یا رضایتی است که فرد در شرایطی خاص تجربه می نماید، تحریک به معنی میزان هیجان یا برانگیختگی است و تسلط به قدرت کنترل فرد، بر می شود.
رفتار و احساسات فرد متأثر از عناصر بصری مانند طراحی داخلی، نمادها و علامات است می تواند موجب احساس لذت، تحریک و قدرت در فرد شود و به عنوان ابزاری برای ایجاد احساسات مناسب در بازدیدکنندگان مورد استفاده قرار گیرد و سطح بالای درگیری و مشارکت آن ها را برانگیزد. درگیرشدن جهانگرد در فرایند مشارکت و تبدیل او از یک بازدیدکننده منفعل به مشارکت کننده فعال و پیوند، جذب و درگیرشدن در فعالیت ها، تجربه ای به یادماندنی را به ارمغان می آورد.
موزه ها باید به طراحی این فرایندها و فعالیت ها بپردازند و به صورت خودآگاه فعالیت های متنوعی را در فضای موزه توزیع کنند تا از ازدحام جهانگردان در یک یا چند نقطه در موزه جلوگیری و خدمات متنوع و مطلوبی به جهانگردان ارائه شود. باید از لحظه ورود تا خروج جهانگرد انواع فعالیت ها و حتی زمان آزاد جهانگردان برای عکاسی یا فعالیت های شخصی با دقت پیش بینی شده باشد. طراحی فعالیت ها باید به شیوه ای باشد که تجربیات مرتبط با موضوع موزه تمام حواس پنجگانه را به کار گیرد. جهانگرد نیازمند و مشتاق تعامل و مشارکت است، او به دنبال اکتشاف است.
علاقه جهانگرد به لمس اشیا، مجسمه ها، پوشیدن لباس محلی همه و همه حکایت از این تمایل دارد؛ اما گاهی به جای خلق عرصه های اکتشاف در موزه ها، تنها به جمله لطفاً دست نزنید و عکاسی و فیلمبرداری ممنوع است بسنده می شود. اگر لمس اشیای نفیس موزه منع دارد و یا عکاسی و فیلمبرداری از آن ها مجاز نیست، باید جایگزین هایی برای جهانگرد تعریف شود تا حس کنجکاوی و اشتیاق او به تعامل در آن جا ارضا شود.
علمای علم جهانگردی تصریح می کنند که تجربیات باید حول یک فعالیت یا مفهوم محوری شکل بگیرند و توسط عناصر افزوده مانند محیط فیزیکی یا عنصر انسانی تقویت شوند. ماهیت عناصر افزوده به تجربیات طراحی شده باعث می شوند تا این تجربیات به راحتی قابل تقلید نباشند. طراحی تجربیات جهانگردی ابتدا به معرفی و پیشنهاد تجربیات کلی برای ایجاد تعامل بیشتر بازدیدکننده با موزه و در محیط موزه و سپس به تعریف فعالیت های مختلف مشارکتی حول هر کدام از تجربیات کلی می پردازد.
با این رویکرد می توان انتظار داشت که در موزه های استان فارس و به طور کلی ایران شاهد رونق بیشتری بوده و این اماکن ارزشمند تاریخی و فرهنگی بتوانند به صندلی والاتری در توسعه جهانگردی ایران زمین برسند.
* مدرس دانشگاه در رشته مدیریت جهانگردی و هتلداری
منبع: میراث آریا