قانون نو مالیاتی شامل چه مواردی می شود؟ - تعطیلات رو

خبرنگاران؛ قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده از امروز 13 دی ماه اجرایی شد. این قانون یکی از قوانین نظام مالیاتی است که با اجرای آزمایشی آن از سال 1387 و دائمی شدن آن از امروز، یکی از برنامه ها در تحول نظام مالیاتی به سرانجام رسید.

داود منظور رئیس کل سازمان امور مالیاتی کشور گفت: از جمله مزایای این قانون می توان به شفافیت مبادلات مالی در کشور، حمایت از بخش های تولید و سرمایه گذاری، ساماندهی معافیت های مالیاتی، اصلاح فرآیند دادرسی مالیاتی، کمک به توسعه شهر ها و روستاها، برطرف برخی ایرادات قانون قبل به ویژه در زمینه تسهیل فرآیند انتقال بار مالی به مصرف کننده نهایی و در نهایت افزایش کارآیی و اثربخشی نظام مالیاتی و کاهش فرار مالیاتی اشاره کرد.

او گفت: با توجه به عدم راه اندازی سامانه مؤدیان در تاریخ 13 دی امسال، تا زمانی که این سامانه راه اندازی شود، صرفا اشخاص مشمول موضوع فراخوان های هشتگانه، مکلف به انجام تکالیف قانونی از جمله ارائه اظهارنامه مالیاتی، پرداخت مالیات و عوارض ارزش افزوده حداکثر 15 روز پس از سرانجام هر دوره مالیاتی خواهند بود.

مسیحی معاون درآمد های سازمان امور مالیاتی گفت: پایه اصلی معافیت ها در قانون تازه حمایت از سبد مصرفی خانوار است و پس از آن مباحث درمانی از جمله بیمه های عمر، زندگی و درمان را در بر گرفته است. خدمات ورزشی با اخذ مجوز از مراجع ذی صلاح و همچنین آب مصرفی محصولات کشاورزی و بیمه آن ها، هتل های 3 ستاره و پایین تر و مهمانپذیر ها از این مالیات معاف شدند، البته قند و شکر که پیش تر مشمول معافیت بود به شمول مالیات اضافه شده است.

او با بیان اینکه برخی کالا های وارداتی مشمول مالیات ارزش افزوده شده اند، گفت: این کالا ها در زمان عرضه مشمول مالیات نخواهند بود.

مسیحی گفت: در قانون تازه مالیات ارزش افزوده، اصل طلا، جواهر و پلاتین به کار رفته در آن ها از پرداخت این مالیات معاف می شود، اما اُجرت ساخت، سود و کارمزد مشمول 9 درصد مالیات ارزش افزوده خواهد بود و از تاریخ 13 دی، صرفا این موارد مشمول هستند و مردم و خریداران مراقب باشند تا در مواردی غیر از این از آن ها مالیات ارزش افزوده اخذ نشود.

مسیحی درباره افزایش بلیت هواپیما در پی پرداخت 9 درصد مالیات شرکت های هواپیمایی در قانون تازه مالیات ارزش افزوده، گفت: در قانون مالیات ارزش افزوده مصوب سال 1388، شرکت های هواپیمایی مشمول عوارض 5 درصدی بودند که با اجرای قانون تازه که خدمات هوایی نیز مشمول مالیات می شوند، این عوارض 5 درصدی حذف می شود و 9 درصد مالیات ارزش افزوده، جایگزین 5 درصد عوارض خاص می شود.

در خصوص اطلاع از جزئیات قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده با عبدالرضا ارسطو کارشناس مرکز پژوهش های مجلس گفت و گو کردیم.

خبرنگاران: قانون مالیات بر ارزش افزوده در چه تاریخی به تصویب رسید؟

ارسطو: قانون مالیات بر ارزش افزوده در سال 1387 و براساس اصل 85 قانون اساسی در کمیسیون مالی مجلس برای مدت 5 سال به صورت آزمایشی تصویب شد. البته فرآیند ارسال لایحه مالیات بر ارزش افزوده از سال های دهه 1360 وجود داشت و دولت های مختلف این قانون را به مجلس فرستادند، مجددا عودت داده شد و ادامه ندادند.

دولت باید در سال 1392 لایحه قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده را به مجلس می داد، اما این موضوع با چهار سال تاخیر یعنی اسفند سال 1395 به مجلس ارسال شد و در ابتدای سال 1396 اعلام وصول شد. فرآیند بررسی قانون تازه در مجلس حدود 4 سال طول کشید و از تیرماه 1400، قانون تازه ابلاغ شد که از امروز لازم الاجرا است.

خبرنگاران: عمده تفاوت های قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده نسبت به قانون آزمایشی آن چیست؟

ارسطو: در طی سال های گذشته قانون مالیات بر ارزش افزوده دو پیامد مثبت داشته است. یکی اینکه درآمد های مالیاتی دولت را افزایش داده و منجر به تامین منابع بودجه عمومی کشور از مالیات ها شده که بهترین نوع تامین مالی دولت است. پیامد دوم، شفافیتی بوده که در برخی ساختار های مالی کشور به وجود آمده است؛ هرچند که با شرایط ایده آل فاصله داریم.

در کنار این ویژگی های مثبت، نقاط ضعفی نیز وجود داشته که منجر به وارد شدن آسیب به فعالیت های مالی اشخاص حقیقی و حقوقی، بخش خصوصی، بخش تعاونی و ... شده است. به عنوان مثال، یکی از مهم ترین آسیب هایی که وارد کرده این است که در قانون قدیمی مالیات بر ارزش افزوده به معاملات نسیه و اقساطی توجه شده است. به دلیل اینکه در قانون سال 1387 توجهی به ساختار های واقعی اقتصاد نشده بود و تمام معاملات را نقد تلقی می کرد.

در قانون تازه، نسبت به معاملات نقد و نسیه تمایز قائل شده است

ارسطو: در موارد بسیار زیادی، یک فعال مالی هنوز مبلغ معامله را دریافت نکرده بود، اما مجبور بود که مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت کند و اگر پرداخت نمی کرد، مشمول جرایم سنگینی می شد. در قانون امسال به این موضوع بزرگ توجه شده و معاملات اقساطی و نسیه به رسمیت شناخته شده است. زمان پرداخت مالیات این گونه معاملات را متفاوت از معاملات نقد تعریف شده است.

ویژگی دیگر این است که صادرکنندگان براساس قانون مالیات بر ارزش افزوده باید اعتبار مالیاتی یا همان مالیات هایی که پرداخت کردند در مراحل قبل به آن ها مسترد شود و یا اگر تولیدکننده ای مازاد پرداخت مالیات داشته باشد، باید به آن مسترد شود.

یکی از چالش هایی که فعالان مالی با قانون سال 87 داشتند، بحث تاخیر بسیار زیاد در استقلال اعتبار مالیاتی آن ها بوده که در قانون تازه سعی شده این مشکل حل شود و ضمانت های اجرایی و جریمه های قابل توجهی برای سازمان امور مالیاتی قرار داده شده است که امیدواریم بعد از اجرای قانون تازه، فرآیند استرداد اعتبار مالیاتی به صادرکننده ها و تولیدکننده ها تسریع شود.

دو اتفاق ناصواب در قانون سال 1387 افتاده است. یکی اینکه فرآیند رسیدگی به اظهارنامه های مالیات بر ارزش افزوده مودیان بعضا 10 سال زمان می برد و مودیان را در بلاتکلیفی قرار داده و آن ها را نسبت به آینده پرونده های مالیاتی خود نامطمئن می کرد. در قانون تازه فرآیند طولانی رسیدگی به اظهارنامه های مالیاتی برطرف شده و به دلیل تغییر در رویکرد های رسیدگی این فرآیند بسیار کوتاه شده است.

دوم این است که نحوه رسیدگی به اظهارنامه ها از سیستم سنتی و ممیزمحوری به رویکرد هوشمند و سیستمی تغییر پیدا کرده است. سازمان از این پس در حالتی می تواند اظهارنامه یک فعال مالی را بررسی کند که تخلف مودی را اثبات کند. اگر نتواند تخلف مودی را در هیات های حل اختلاف اثابت کند، امکان رسیدگی به آن را نخواهد داشت.

فرآیند دادرسی مالیاتی یا همان حل اختلاف بین مودیان و سازمان امور مالیاتی اصلاح شده و شرایط تاحدودی به نفع مودیان بهبود پیدا کرده و باعث شده که هیات های حل اختلاف با عدالت، انصاف و استقلال بیشتری پرونده های مالیاتی مودیان را بررسی کنند.

در موارد زیادی که میان سازمان امور مالیاتی و صادرکننده ها اختلاف وجود داشت، سازمان مالیاتی فعالیتی را به عنوان صادرات تلقی نمی کرد، اما از جهت فعالان مالی و منطق مالی صادرات تلقی می شد. در قانون تازه در این خصوص شفاف سازی و برطرف ابهام شده است. از این پس شاهد مسائل کمتر صادرکننده ها بعد از اجرای قانون تازه مالیات بر ارزش افزوده خواهیم بود.

خبرنگاران: به چالش های قانون تازه مالیات بر ارزش افزوده اشاره کنید و با موارد نکات مثبت و منفی گفته شده در خصوص این قانون دائمی جمع بندی خود را نسبت به قانون سال 1387 بیان کنید.

ارسطو: یکی از موارد منفی قانون مالیات بر ارزش افزوده سال 1400، گستردگی قابل توجه معافیت های مالیاتی است. مالیات بر ارزش افزوده برخلاف تصوری که مردم دارند، به نفع تولید نیست، بلکه منجر به افزایش هزینه تمام شده آن ها می شود. پس مهم ترین ایرادی که به این قانون وارد است، توسعه دامنه معافیت کالا ها و خدمات است که نسبت به قانون سال 87، افزایش قابل توجهی داشته است.

زیرساخت اصلی قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده، سامانه مویان است

ارسطو: زیرساخت اساسی قانون مالیات بر ارزش افزوده، سامانه مودیان است که هنوز اجرایی نشده و اجرای مناسب و کارآمد قانون تازه را با چالش روبرو می کند.

در خصوص معافیت یا عدم معافیت منطقه ها آزاد تجاری صنعتی در قانون تازه ابهام وجود دارد. به دلیل رفت و برگشت های مکرری که بین کمیسیون مالی، صحن علنی و شورای نگهبان رخ داد، مجموع مصوباتی که در خصوص معافیت یا شمول منطقه ها آزاد در مالیات بر ارزش افزوده اجرا شده تاحدودی ابهام دارد که بعدا در اجرا ما را دچار چالش خواهد کرد.

بعدی، افزایش سهم شهرداری ها و دهکمک ها از محل منابع مالیات بر ارزش افزوده است که سبب شده سهم دولت کاهش پیدا کند. می دانیم که نظارت مناسب و کارآمدی روی شهرداری ها و دهکمک ها وجود ندارد، پس این احتمال وجود دارد که افزایش سهم آن ها موجب هدررفت منابع مالیاتی آن ها نیز شود. مسلما قانون تازه نسبت به قانون قبلی مزایای متعددی دارد و عمده نکات مثبت و پیامد های قانون قبلی را نیز در خود دارد. حتی تعداد بسیار زیادی از چالش ها و نقاط ضعف قانون قبلی را نیز مرتفع کرده است.

اگر سازمان امور مالیاتی نسبت به آموزش ممیز ها و مودیان مالیاتی اقدام کند، همچنین نسبت به اطلاع رسانی به مودیان نیز اقدامات مناسبی انجام دهد، قطعا قانون تازه مالیات بر ارزش افزوده پیامد ها و آثار مثبتی نسبت به قانون قبلی خواهد داشت که چالش های کمتری را در سطح اقتصاد و بازار به وجود بیاورد.

همه مشمولان قانون مذکور، می توانند به منظور آگاهی از آخرین تغییرات اجرا شده به درگاه ملی مالیات به نشانی www.intamedia.ir، بخش قانون تازه مالیات بر ارزش افزوده مراجعه کنند.

گزارش از فاطمه خان احمدی